Skóry w oldtimerach – jak właściwie je pielęgnować
Kompendium wiedzy na temat skór w zabytkowych autach.
Wnętrza samochodów, a w szczególności oldtimerów, to ich dusza. Nie każdy potrafi docenić piękno starego silnika, ale gdy wsiadamy do starego samochodu towarzyszą nam niepowtarzalne odczucia. To jak to wnętrze wygląda, jakie jest w dotyku, jak pachnie czy w końcu moment kiedy zapadamy się w starych fotelach, wszystko to robi niesamowite wrażenie. Psychologowie nawet twierdzą, że w szczególności zapach potrafi wzbudzić emocje i przywołać wspomnienia. Materiały, z których wiele lat temu wykonano wnętrze pojazdu, potrzebują nadzwyczajnej opieki i częstych napraw. Jest to istotne zwłaszcza wtedy, kiedy ktoś chce kontynuować ich używanie. Uważam, że wiedza ta powinna być powszechnie dostępna, bo niestety wskutek niewłaściwej konserwacji skóry w oldtimerach tracimy dużo więcej, niż tylko walory estetyczne.
Bardzo często te zabytkowe skóry są zastępowane nowymi materiałami, które dla miłośników starej motoryzacji wyglądają fatalnie. Matowe wykończenia, eko skóry czy materiały niskiej jakości zabierają urok każdemu zabytkowemu autu. „Jeśli chcemy jeździć oldtimerami w przyszłości musimy chronić je jak bogactwo kulturalne” – są to słowa Pana Horst Brüninga, prezesa FIVA, czyli Międzynarodowej Federacji Pojazdów Zabytkowych. Organizacja ta wdrożyła standardy, których celem jest zachowanie historycznych cech oraz oryginalnego wyglądu samochodów zabytkowych poprzez właściwie wykonywane zabiegi konserwacyjne i restauracyjne. Zastosowanie się do tych zaleceń ma przede wszystkim sprawić, aby zabytkowe auta przetrwały w stanie nienaruszonym dla przyszłych pokoleń. W 2011r. FIVA ustanowił kartę turyńską, która została podpisana przez 75 międzynarodowych stowarzyszeń oldtimerów na całym świecie.
Czy poszycia foteli posiadają wartość historyczną? Karta Turyńska „zezwala” na modyfikacje, które nie zmieniają technologii i wyglądu epoki. Są opinie, które akceptują brak jakichkolwiek zmian. Dziurawe opony pozostają dziurawe, samochody są tylko przepychane aby zachować oryginalny przebieg. Gnijąca i kruszejąca skóra jest bardzo doceniana. Niektórzy absolwenci szkół restauratorskich twierdzą, że osoby odnawiające oldtimery niszczą obiekty kulturalne nawet przez to, że przywracają auta „na chód”.
„Z każdym odrestaurowanym oldtimerem tracimy cząstkę historii. Odwiedzający często życzyli nam powodzenia w odnawianiu samochodów, które uważali za wraki kiedy w rzeczywistości właśnie skończyliśmy dwuletni proces restauracji i konserwacji naukowej, którego nie umieli dostrzec. ”
„Kiedy samochód staje się własnością muzeum jego przeznaczenie i funkcja dla społeczeństwa się zmienia. Coś, co było obiektem praktycznego użytku, staje się obiektem studiów, w celu nauki. Muzea mają na celu długoterminowe utrzymanie obiektów bez wymieniania historycznych materiałów oraz muszą zrobić wszystko co jest możliwe, aby zapobiec pogarszaniu się stanu, albo przynajmniej spowolnić ten proces.” (Prof. Ruth Keller-Kempas)
Te cytaty pokazują, jak różne mogą przyjmować postawy właściciele starych pojazdów. Osób, które pozostawiają popękane i kruszejące skórzane fotele oraz tapicerkę w nienaprawionym stanie jest coraz mniej, ponieważ wartość oldtimera zależy w dużym stopniu od zachowania go w stanie oryginalnym. Taka oryginalność jest certyfikowana przez FIVA i zależy w dużym stopniu od użyteczności pojazdu:
Stan 1: Całkowicie i starannie odtworzone przy użyciu oryginalnych części.
Stan 2: Niewielkie oznaki używania (np. na pedałach lub lakierze).
Stan 3: Rdza tolerowana, ale nie na podwoziu lub ramie. Silnik i skrzynia biegów nie muszą być oryginalne, ale technicznie i wydajnościowo muszą odpowiadać oryginałowi. Auto musi być jeżdżące.
Stan 4: Konieczna restauracja.
Stan 5: Gorzej niż przy 4 ale do restauracji.
Stan 6: Posiada tylko wartość jako części zamienne.
Utrata wilgotności skóry.
Jednym z podstawowych procesów fizycznych decydujących o pogarszającym się stanie skórzanej tapicerki jest utrata wilgotności.Wskutek jej wysuszania dochodzi do przyspieszenia procesu utleniania tłuszczów z jej powierzchni, skóra kurczy się i staje się łamliwa. Gdy skóra pozbawiona naturalnej warstwy ochronnej zetknie się z wodą (np. gdy do wnętrza pojazdu dostanie się wilgoć) dodatkowo utwardza się, co jest zjawiskiem dość często spotykanym w pozbawionych właściwej pielęgnacji starych autach.
Natłuszczanie skóry.
Jakich zabiegów potrzebują tapicerki skórzane w oldtimerach? Przede wszystkim warto zwrócić uwagę na wyniki niektórych badań. Porównanie skuteczności 13 popularnych mikstur stosowanych w muzeach pokazuje, że te same mieszanki tłuszczów aplikowane z użyciem rozpuszczalników dają różne rezultaty niż w przypadku podawania ich w postaci emulsji. Stosowanie tłuszczu poprawia wprawdzie ogólne właściwości skóry, ale odporność na rozdzieranie, kurczenie się na mokro i wytrzymałość na rozciąganie była wyraźnie lepsza w wypadku emulsji (Muzeum Historii naturalnej w Paryżu C. Chahine, L_B Vilmont, C. Rottier. ICOM Grupa robocza 1989. Natłuszczanie: Efekty chemiczne i fizyczne). „Aby woda wywarła szkodliwe działanie na włókna skóry kolagen musi być hydrofilowy i wykazywać porowatość i właściwości kapilarne.”(Prof. Dr. Günter Reich), potwierdzają to obserwacje wielu właścicieli oldtimerów. Jeśli skóra jest regularnie natłuszczana może pozostać elastyczna przez 30-40 lat, często nawet dłużej. Jest to spowodowane hydrofobowym działaniem tłuszczy, które nawilżają i chronią włókna przed wyschnięciem, jednak po wyschnięciu włókna nadal będą pochłaniać wodę i mogą zostać uszkodzone. Woda w środkach czyszczących (jak np. mydło do siodeł) może być destrukcyjna dla suchej skóry powodując jej twardnienie i ciemnienie. Nasze doświadczenie jest zbieżna ze stanowiskiem C.L. Calnan of the Leather Conservation Centre, Northampton: „Skóra o odpowiedniej zawartości tłuszczu jest bardziej odporna na twardnienie i ciemnienie. ” (Grupa robocza IOCM Int. Leather and Parchment Conference 1989). Sucha skóra musi być dokładnie potraktowana emulsją natłuszczająca jeszcze przed obróbką. Czyszczenie należy przeprowadzać z jak najmniejszym użyciem wody, w zależności od jej stanu stara skóra jest czyszczona naftą lub pianką o odczynie lekko kwaśnym.
Pękający lakier wykończeniowy.
Dość często spotykanym zjawiskiem w starych skórach jest pękanie wierzchniego lakieru. Stary lakier nitro-celulozowy staje się twardy i zaczyna pękać, przez co do wnętrza skóry dostaje się woda i inne zanieczyszczenia.
Aby zatrzymać proces niszczenia skóry, uszkodzony lakier powinien zostać jak najszybciej usunięty. Taką skórę można dodatkowo wzmocnić od spodu oraz nałożyć warstwy wykończeniowe, które pozwalają na lepszą penetrację olejów i emulsji. Przykład dobrego przygotowania powierzchni:
z lewej – suche, pękające wykończenie nitrocelulozowe, z prawej – lakier został usunięty
Kiedy stara skóra nie nadaje się już do naprawy może zostać wymieniona na skórę garbowaną roślinnie o tej samej grubości i strukturze powierzchni:
dobranie nowego kawałka skóry
Podczas wykonywania wszelkich prac renowacyjnych w oldtimerach należy przede wszystkim zadbać o zachowanie niezmiennego wyglądu wszystkich jego elementów. Naprawiając lub pielęgnując starą tapicerkę w samochodzie należy zwrócić szczególną uwagę na fakt, że wymaga ona innych środków niż współczesne, niedotknięte jeszcze skutkami upływu czasu skóry. Zarówno specjaliści FIVA jak i pasjonaci zabytkowej motoryzacji z pewnością docenią Wasze starania w zachowaniu antycznych cech pojazdów z minionej epoki.
stara skóra, która została wzmocniona i ponownie wykończona
